Een aantal weken geleden werd ik gevraagd om hier voor dit Filosofisch Café dit verhaal te komen vertellen. Dit leek me een fantastisch idee, want ik weet: ik ben een fantastisch verhalenverteller. Zonder enkele moeite ontwikkel ik een personage dat keuzes maakt, interne strijd beleeft, vriendschappen ontwikkelt en verliest, wijze en minder wijze lessen leert, en bijzondere ervaringen opdoet. Iedereen die met dit personage in contact komt is er zelfs van overtuigd dat dit wel een écht persoon moet zijn. Een kleine kanttekening moet wel geplaatst worden, want bondig vertellen lijkt er nog niet in te zitten: na 27 jaar ziet het er gelukkig nog lang niet naar uit dat mijn personage zijn reis spoedig zal beëindigen.
Helaas voel ik me door dit ongelooflijke talent lang niet zo speciaal als ik gehoopt had, want iedereen in deze ruimte heeft precies dezelfde vaardigheid. Sommigen zijn wat korter aan het schrijven, het overgrote deel een stukje langer, maar iedereen heeft een rijk, gelaagd en uitgediept personage. En een ieder heeft zichzelf en anderen ervan overtuigd dat het hier inderdaad over een echt persoon gaat.
Ieder van ons schrijft gedurende zijn of haar hele leven een verhaal met zichzelf als hoofdpersoon en met elke dag voegen we nieuwe pagina’s, nieuwe hoofdstukken en nieuwe verhaalelementen toe. Zo zijn er miljarden schitterende verhalen ontstaan over ongelooflijk diverse hoofdpersonen.
Wat mijn en uw verhalen echter onderscheid van alle verhalen
die we lezen in boeken en zien op tv, is dat die verhalen enkel bestaan om te
vertellen aan een publiek. Wij leren als publiek Harry Potter, Frodo Baggins,
of Michael Corleone kennen als volledig voor ons geschreven personen, wiens
plot al volledig voor hen is uitgeschreven. De verhalen die wij over onszelf schrijven,
zijn echter anders: deze bestaan niet alleen voor anderen, maar ook zeker voor
onszelf: waarvoorafging helpt ons met het schrijven van de rest van ons verhaal.
Door het verhaal over onszelf te schrijven, bouwen we een referentiekader, een naslagwerk voor onszelf: Ons beeld van onszelf, bepaalt ook het beeld van hoe we ons verhaal willen voortzetten. Ook dit verschilt niet zo veel van hoe een verhaal geschreven wordt: geen schrijver zal zijn of haar grootse epos schrijven zonder een plot dat zichzelf logisch opvolgt, en weinig frustreert filmfans zoveel als een personage dat iets doet wat ‘out of character’ is: in 2012 was de wereld te klein voor fans van superheldenfilms, omdat Superman zijn vijand in de film Man of Steel doodde. Dit ging tegen alles in waar de titulaire held voor staat en wees op een totaal onbegrip over het karakter door de filmschrijver. Hij had zich een stuk beter kunnen inlezen in de Man van Staal.
Om te bepalen wat ‘in character’ is voor mij heb ik eenzelfde grootse collectie om op terug te vallen als deze filmschrijver had moeten doen. In 27 jaar heb ik vele verschillende episodes om op terug te vallen. Onbewust kan ik mijzelf constant de vraag stellen: wat zou Jan doen? Het antwoord op deze vraag is te vinden in vele pagina’s aan overtuigingen, dromen, doelen, en eerdere handelingen – en de daaruit voortvloeiende gevolgen. Zo kan ik bepalen dat Jan in ieder geval niet nog een keer besluit dat hij de aanvangsttijd van tentamens toch echt wel uit zijn hoofd kent.. En zo heeft mijn personage ook vele andere eigenschappen ontwikkeld, namelijk dat hij het liefste in zijn kleine kikkerlandje bleef, totdat hij een keer naar de andere kant van de wereld vloog. Of natuurlijk dat hij het Filosofisch Café een warm hart toedraagt, en daarom kan bepalen dat hij graag een keer een column komt voordragen. Deze en vele andere ervaringen en overtuigen geven mij een basis om mij plot verder op te schrijven.
En natuurlijk: we zijn niet constant actief bezig met het teruglezen en bepalen of ons handelen wel overeenkomt met de eerdere afleveringen of hoofdstukken. We zijn niet alleen de schrijver,maar voornamelijk ook het personage. Een personage dat kan meeschrijven aan het eigen verhaal. En daarmee hebben we toch een mooi streepje voor op Harry Potter.
