Algemeen

1+1=2, toch? – door Vincent Coumans

By november 15, 2018november 20th, 2020Geen reacties

1+1=2, toch?

Wanneer ik op een familiefeestje vertel dat ik wiskunde heb gestudeerd, moet ik eerst dienst doen als psycholoog. Verhalen over een traumatische ervaring met wiskunde op de middelbare school worden mij toevertrouwd en ik word geacht soelaas te bieden. “Nee, maak je geen zorgen, de wiskunde die ik doe, gaat helemaal niet per se over getallen, maar over zekerheid, over bewijzen”. Vervolgens wordt vaak tot grote hilariteit geopperd dat eerstejaars Wiskundestudenten zich zeker bezig houden met de vraag of 1 en 1 werkelijk 2 is. Hoongelach en onbegrip strijden dan om de meeste aandacht. Maar, beste mensen, het is wel waar. Toen ik met mijn wiskundestudie begon, was het eerste dat wij deden het opbouwen van de getallen. We begonnen met primitieve bouwstenen en langzaam maar zeker bouwden wij een soort van toren op. Elke steen werd omgedraaid, geïnspecteerd en, indien goedgekeurd, geplaatst.

Een dergelijke zuiverheid kan men in het dagelijks leven niet vinden… tenzij je wiskundige bent, uiteraard. Het doen van niet alleen ware, maar ook volledig verifieerbare uitspraken, is een lastige activiteit. Het vereist een zeer gedetailleerd taalgebruik en een inzicht in de wereld achter de begrippen, een inzicht in de wereld achter de verschijnselen.

Dit laatste is niet altijd even makkelijk te realiseren. Tegenwoordig hebben de meest alledaagse fenomenen een omvangrijke geschiedenis en achtergrond waar de gemiddelde mens geen toegang tot heeft. Ons eten heeft vaak meer van de wereld gezien dan wij zelf; radiogolven transporteren appberichten, muziek en ook bepaalde natuurfilms op, misschien wel gelukkig, onzichtbare wijze om ons heen en het is geen zekerheid dat ons pensioen waardevast blijft. Ons dagelijks leven draait op verhullingen en wordt gekend door onzekerheid en onbegrip.

Dit is pijnlijk aangezien we wel gedwongen worden een intieme relatie aan te gaan met deze producten. Kijken naar eten is niet genoeg, wij moeten voedsel met een migratieachtergrond consumeren; we dragen wifi apparatuur overal met ons mee en hoe moeten we later onze twaalf katten eten geven als ons pensioen ineens niets meer waard is? Wij worden gedwongen om deze onbekende fenomenen te vertrouwen en ons eraan over te geven.

Dus vanwege de duisternis waarin het merendeel van de aan ons nabije verschijnselen zich bevindt, leven we in een wereld waarin we het verschil tussen waar en niet waar nauwelijks meer zelf met enige legitimiteit kunnen vaststellen. Dit maakt de gemiddelde mens machteloos: we zijn fundamenteel afhankelijk van anderen.

Deze machteloosheid zou ook zomaar de oorzaak kunnen zijn van de menselijke neiging tot het ontwikkelen van complottheorieën. In plaats van mee te gaan met de algemeen geaccepteerde denkbeelden, zegt iemand die in een complottheorie gelooft: “Nee, ik bepaal mijn eigen waarheid”. Het aanhangen van een complottheorie lijkt een poging te zijn om weer controle te krijgen over het bestaan.

Wat dat betreft zet het vage onderscheid tussen waar en niet waar niet alleen aan tot een vlucht naar complottheorieën, maar bestaan deze complottheorieën ook alleen bij de gratie van deze vaagheid. Het merendeel van de mensen neemt aan dat de wereld rond is op basis van wat er in natuurkundeboeken staat en op basis van plaatjes die anderen hebben gemaakt vanuit de ruimte. Eigenhandig deze uitspraken verifiëren, zoals bij wiskundige uitspraken wel mogelijk is, is ondoenlijk. Slechts een select groepje heeft de aarde gezien vanuit de ruimte.

En hoe zou je mensen die in een complottheorie geloven, kunnen overtuigen van hun (mogelijke) ongelijk? Stel dat je de mensen die geloven dat de wereld plat is, meeneemt naar de ruimte. Dan zien ze de aarde vanuit de ruimte eindelijk met eigen ogen. Zouden ze dan overtuigd zijn dat de wereld rond is of zouden ze dit nog steeds in twijfel trekken? “Wie zegt dat dit een ruimteschip is, misschien is dit gewoon Virtual Reality? Of misschien hebben ze GHB in mijn drankje gedaan? Of, nog erger, misschien ben ik vroeger wel gevaccineerd”. Zij die bij een complottheorie zweren, zullen hun ongelijk nooit toe kunnen geven. Dan zijn ze namelijk niet alleen hun recent verkregen controle kwijt, maar dan kunnen ze ook niet meer vertrouwen op hun eigen inschattingsvermogen.

Kortom: aanhangers van complottheorieën proberen over te halen, resulteert waarschijnlijk in een eindeloze discussie met alleen maar verliezers. Om de sfeer goed te houden, zou ik flat earthers daarom ook niet per se uitnodigen op feestjes. Anderzijds, het zou wel een welkome afwisseling zijn ten opzichte van de gebruikelijke 1 plus 1 discussies en dan kan ik zelf eindelijk eens op mijn gemak aan de bitterballen met puur rundvlees… of paardenvlees, of nou ja, met vlees… denk ik.