Het dagboek van een schizofreen
De filosofische avond begon met een korte anekdote uit het boek “Autobiography of a Schizophrenic Girl”. De hoofdpersoon, Renée, vertelt daarin hoe het is om al vanaf jonge leeftijd schizofrenie te hebben. Ze ziet leeuwen en robots de wereld om haar heen binnendringen. In de autobiografie staat de subjectiviteit van de ervaring centraal. Het boek laat zien hoe belangrijk deze is om onszelf en de mensen om ons heen te begrijpen.
Linde van Schuppen, de eerste spreker van de avond, houdt zich precies hiermee bezig: ervaringen van mensen die in hun dagelijks leven te maken hebben met psychosen. Zij stelt dat het belangrijk is de mens in zijn geheel te bekijken. Niks is namelijk eenduidig in de psychiatrie. Psychiaters doen er volgens haar goed aan om naar de verhalen van patiënten te luisteren. De vreemde ervaringen, of wanen, van patiënten, zijn namelijk niet enkel het symptoom van een kwaal die verholpen moet worden, maar bevatten mogelijk ook belangrijke aanwijzingen naar oplossingen.
‘Word Salad’ en denken dat je Jezus bent
Wat is schizofrenie eigenlijk? De alledaagse psychiater heeft een lijstje bij de hand met criteria, waaraan een patiënt moet voldoen om in het hokje ‘schizofreen’ te passen.
Een paar voorbeelden van deze criteria zijn: hallucinaties, ongeorganiseerd taalgebruik (ook wel “word salad”, niet te verwarren met een slaatje bla), waanideeën (bijv. denken dat je Jezus bent), ongeorganiseerd gedrag en negatieve symptomen (dus het afzwakken van wat er ooit wél was – bijvoorbeeld het niet meer kunnen uiten van emotie of afgevlakte expressie). Voldoet iemand aan een x aantal van deze ontregelende symptomen, dan kun je stellen dat deze persoon schizofrenie heeft.
In de praktijk is de diagnose soms lastig. Wanneer voldoet iemand aan genoeg criteria om van schizofrenie te kunnen spreken? En kan iemand die slechts aan een beperkt aantal criteria voldoet misschien toch schizofreen zijn? Het is niet altijd eenduidig vast te stellen waar het ene label begint en waar het andere eindigt. Kunnen we dus eigenlijk wel empirisch vaststellen dat schizofrenie bestaat? En als het bestaat, weten we dan eigenlijk wel precies genoeg wat het is?
Van autisme naar spirituele ervaring
Psychosen vielen begin 1900 nog onder het kopje autisme. In 1980 veranderde dit, en vielen psychosen onder het hebben van een meervoudig persoonlijkheidsstoornis. In in de jaren ’90 van de vorige eeuw waren psychosen ‘slechts’ een genetisch defect. Dit alles heeft geleid tot twee opvattingen van vandaag de dag, namelijk: een psychose zou ofwel een hersenziekte zijn, een disbalans tussen verschillende stofjes; óf een (dan wel negatieve) spirituele ervaring (afhankelijk van de cultuur waarin je je bevindt). En dit is opvallend.
Dat de opvatting van wat een psychose nou eigenlijk is door de jaren heen verandert en vervormt naarmate de wetenschap en de gezondheidszorg vordert, is logisch. Maar het feit dat deze spirituele ervaring positief of negatief kan zijn, en dat de omgeving van een psychose-gevoelig persoon dit beïnvloedt, kan laten zien dat we geen flauw idee hebben wat het nou eigenlijk is.
Volgens Scheepers zou daarom het lezen en horen over ervaringen zou een duidelijkere betekenis kunnen geven aan zaken zoals psychosen dan de wetenschap ooit zou kunnen.
Het TikTok-algoritme als psychiater
Een actueel thema om hieraan te koppelen, is het fenomeen “TikTok-diagnosing”. Veel jongeren die worstelen met neurodiverse aandoeningen zoals ADHD en autisme, of met problematiek binnen de mentale gezondheid zoals depressie of een angststoornis, delen op internet filmpjes over wat hen dwars zit. Zij delen dit om erkenning te krijgen en om te uiten wat de maatschappij in hun ogen beter zou moeten doen. Dit gebeurt massaal.
Het zou zomaar eens kunnen zijn dat het TikTok-algoritme beter weet wie jij bent, of waar jij mee kampt, dan dat uit een simpele vragenlijst zou blijken. Misschien kan het TikTok-algoritme zelfs wel een accuratere diagnose stellen dan officieel erkende psychologen. En nou ben ik niet de persoon die stelt dat je maar naar één of andere influencer op het internet moet luisteren, in plaats van naar jouw eigen therapeut. Maar dat er geen fouten in het hedendaagse systeem zitten op basis van het stellen van diagnoses, dat hoor je me ook zeker niet zeggen.
door: Vera-Sofie
