door Jitse Talsma
11 mei 2010
Dames en heren,
Ik ga een vraag beantwoorden, die u alvast mag onthouden. Namelijk: moet de publieke omroep het WK uitzenden?
Afgelopen weekend was ik in Berlijn. Eigenlijk wilde ik naar het Olympisch stadion, de plek waar voetbal en nationalisme in de meest extreme vorm ooit samenkwamen. Maar Louis van Gaal was daar met Bayern München kampioen aan het worden. En het bier in Berlijn is lekker maar ik had geen zin er in te douchen. Dus gingen we naar de Duitse variant van het Nationaal Historisch Museum, het Deutsches Historisch Museum, te vinden Unter den Linden.
Wanneer u in Berlijn bent, dan moet u daar zeker naar toe. Een kaartje waarmee u de hele dag naar binnen en buiten loopt kost vijf euro. Te zien zijn bankbiljetten van 20 miljard mark, de Dag des Oordeels van Hierynomusch Bosch en de originele steek van Napoleon. Maar alles bij elkaar biedt het museum een beeld van de Duitse geschiedenis vanuit Duits perspectief.
Dat maakte indruk op me, vooral omdat me opviel hoe afhankelijk mensen zijn van de media. Het Tweede Rijk, het Derde Rijk, de DDR: jarenlang is er een enorme hoeveelheid propaganda losgelaten op de Duitsers.
En sport was daar een belangrijk onderdeel van, want al vechten de mannen nu niet meer met zwaarden op het slagveld, maar met squashrackets in glazen arena’s, sport blijft gesublimeerde strijd. Kijk maar naar het Olympisch stadion, kijk maar naar de manwijven uit de DDR-periode, kijk maar naar het EK in 1988.
Geen enkel verhaal over het EK in 1988 gaat over de winst in de halve finale op Wést-Duitsland. Nee, het was een overwinning op Duitsland. De woonboten in Amsterdam zonken onder het gewicht van de juichende massa, maar we hadden eindelijk gerechtigheid.
Is het toeval dat we dat EK, dat we die strijd wonnen onder leiding van Rinus Michels, de Generaal met het hobbesiaanse beeld van voetbal? Hobbes verkondigde dat de mens van nature egoïstisch en heerszuchtig is, en in zijn natuurlijke toestand het leven voor iedereen ‘poor, nasty, brutish, and short’ maakt, omdat iedereen met elkaar in oorlog is. Het is net voetbal, zou Michels zeggen.
Trouwens, kort, dat doet denken aan Oranje’s vorige optreden op een groot toernooi. Dat EK dat begon in schoonheid. Op Youtube circuleren talloze zelfgeknipte filmpjes van de wedstrijden tegen Italie en Frankrijk. Het prachtige spel van Oranje. De geniale goal uit de onmogelijke hoek van Robben. Met daaronder aanzwellende muziek en het ophitsende radiocommentaar van Jack van Gelder, die sinds ‘Dennis Bergkamp’ in 1998 hetzelfde toneelstukje telkens opnieuw opvoert. Mijn hart vult zich met oranjeliefde als ik die filmpjes zie.
En dat maakt me wantrouwend. In het Deutsches Historisch Museum zag ik de kracht van propaganda. We dachten dat met het internet de mogelijkheid van propaganda zou verdwijnen. Alle informatie was nu beschikbaar, en zo ontwapent het internet propaganda, dat drijft op onvolledigheid en onjuistheid.
Maar die Youtube-filmpjes bewijzen het tegendeel. Oranje krijgt alle aandacht, en de Franse tegengoal krijgt zo min mogelijk zendtijd.
Als er geen overtuigende instantie is die informatie ordent en overbrengt, komen mensen hun straatje niet meer uit. Dan zoeken mensen hun eigen informatie bij elkaar. En dan kan de PVV een verkiezingsprogramma brengen met als titel: ‘De agenda van hoop en optimisme’.
Informatie moet daarom verantwoord gebracht worden. Niet met een ophitsende, overslaande stem het oranjevuur zo hoog mogelijk aanwakkeren. Of niet, zoals RTL4 en SBS6 tijdens de Dodenherdenking deden, direct spreken van rampen, catastrofes en paniek.
Nee, dan moet een verslaggever de verantwoordelijkheid hebben om met rust te spreken en voor kalmte te zorgen. Zoals de NOS deed, met een verslaggever die rustig vertelde dat er iets vervelends was gebeurd, maar dat de ceremonie nu voortgezet werd.
De publieke omroep moet haar verantwoordelijkheid nemen. Niet alleen om juist en helder te informeren, maar ook om in dit soort dreigende crisissituaties de dreiging niet te overdrijven. We moeten de kracht van het nationalisme niet onderschatten, ook niet als het gaat om voetbal.
Daarom, om bij mijn vraag terug te komen, moet interlandvoetbal bij de publieke omroep blijven. Wat het ook kost. Om het te duiden en op de juiste plaats te zetten. Deze morele verantwoordelijkheid ligt ook bij de voetbalverslaggevers. En als Jack van Gelder een cursus ethiek krijgt, dan citeer ik Mario Been: ‘Alles komt goed.’
